Tip-2 diyabette vücutta insülin üretimi mevcuttur. Ancak yapılan üretim ya yeterli değildir ya da üretilen insülinin gerektiği şekilde kullanılamaz. Bunun sonucunda vücut için gerekli olan glikoz kullanılamaz. 

Tip 2 diyabetli bazı kişilerin, hedef kan şekeri seviyelerine doktor gözetiminde diyet ve egzersizle ulaşabildiği de görülmüştür Ancak birçoğunun oral diyabetik ilaçları olmakla birlikte insülin dahi kullandığı tedaviler mevcuttur.

Hangi ilaçların tedavide olacağına dair karar, kan şekeri seviyeniz ve sahip olduğunuz diğer sağlık sorunları gibi birçok faktöre bağlıdır. Doktorun kan şekerinizi birkaç farklı şekilde kontrol edilmesini sağlamak için farklı sınıflardaki ilaçları birleştirerek hastayı tedavi ettiği durumlar dahi karşılaşılabilir.

Kullanılan bu ilaçlar arasından en yaygın kullanılan oral diyabetik ilaçlar şunlardır:

Alfa-Glukosidaz Enzim İnhibitörleri

Bu grup ilaçların insülin salınımını ve insülin etkisi üzerinde direkt etkileri yoktur. Daha çok lokal etkileri ile glukoz emilimini yavaşlatarak indirekt yoldan hipergliseminin önlenmesine yardımcı olurlar. Sağlıklı bir kişide yemekten sonra kan glukozundaki yükselme 30-50 mg/dL kadardır. Hâlbuki DM’lilerde artış çok daha fazladır. Bu artış sindirim sisteminden emilen glukoz ve karaciğer ile çevre dokular tarafından tutulan glukozun arasındaki farktan kaynaklanır. Bu dengeyi düzenleyen mekanizmalar, sindirim sistemi boyunca gıdaların ilerleme hızı, sindirim sistemi enzimlerinin miktarı ve kinetikleri, salgılanan insülin miktarı ve hızı, karaciğer ve çevre dokuların insüline olan cevabıdır. DM’li hastanın tedavisinde esas amaç yemek sonrası hiperglisemiyi önlemek, dislipidemiyi düzeltmektir. Eğer bu durum diyet ile sağlanamazsa hiperglisemeyi engellemek için karbonhidrat emilimini yavaşlatabilen bir ajan tedaviye eklenebilmektedir. Bu nedenle sindirim sistemindeki enzimlerin aktivitesini geçici olarak inhibe edebilen ilaçların tokluk kan şekeri yükselmeleri üzerinde etkili olması gerekir.

Bu ilaçlar vücudunuzun nişastalı yiyecekleri ve sofra şekerini parçalamasına yardımcı olur. Böylece parçalanan şekerler bağırsaktan emilerek kana geçer.  Bu etki kandaki şekeri seviyesini düşürür. 

En iyi sonuç için, bu ilaçları yemekten önce almak gerekir. Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • Akarbose (Precose)
  • Miglitol (Glyset)

Biguanidler (Metformin)

Metformin genellikle tip 2 diyabet için reçete edilen ilk ilaçtır. Çalışma prensibi vücudun insülini daha etkili bir şekilde kullanması için vücut dokularının insüline duyarlılığını arttırarak çalışmasıdır.

Metformin ayrıca karaciğerdeki glikoz üretimini düşürür. Bağırsakların glikoz emilimini azaltır. Metformin kan şekerini kendiliğinden azaltamayabilir. Doktorunuz ayrıca kilo vermek ve daha aktif olmak gibi yaşam tarzı değişikliklerini de tavsiye edecektir.

Mide bulantısı ve ishal metforminin olası yan etkileridir. Bu yan etkiler genellikle vücut ilaca alıştıkça kaybolur. Metformin ve yaşam tarzı değişiklikleri kan şekeri seviyesini kontrol etmek için yeterli değilse, doktorun uygun görmesi halinde tedaviye diğer oral veya enjekte edilen ilaçlar (insülin) eklenebilir.

En yaygın biguanid türü metformindir (Glucophage, Metformin Hydrochloride ER, Glumetza, Riomet, Fortamet).

Metforminin insülin salınımı üzerinde etkisi yoktur. C-peptid düzeylerinde hafif bir artma sağlayabilir. 

Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • metformin-alogliptin (Kazano)
  • metformin-kanagliflozin (Invokamet)
  • metformin-dapagliflozin (Xigduo XR)
  • metformin-empagliflozin (Synjardy)
  • metformin-glipizid
  • metformin-gliburit (Glucovance)
  • metformin-linagliptin (Jentadueto)
  • metformin-pioglitazon (Actoplus)
  • metformin-repaglinid (PrandiMet)
  • metformin-rosiglitazon (Avandamet)
  • metformin-saksagliptin (Kombiglyze XR)
  • metformin-sitagliptin (Janumet)

DPP-4 İnhibitörleri

DPP-4 inhibitörleri vücudun insülin üretmesine yardımcı olarak kan şekerinin düşmesini sağlarlar. Hipoglisemiye (düşük kan şekeri) sebep olmadan kan şekerini düşürücü etkileri vardır. Kilo almaya yol açmazlar.

Bu ilaçlar ayrıca pankreasın daha fazla insülin üretmesine yardımcı olabilir. Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • alogliptin (Nesina)
  • alogliptin-metformin (Kazano)
  • alogliptin-pioglitazone (Oseni)
  • linagliptin (Tradjenta)
  • linagliptin-empagliflozin (Glyxambi)
  • linagliptin-metformin (Jentadueto)
  • saksagliptin (Onglyza)
  • saksagliptin-metformin (Kombiglyze XR)
  • sitagliptin (Januvia)
  • sitagliptin-metformin (Janumet ve Janumet XR)
  • sitagliptin ve simvastatin (Juvisync)

Glukagon Benzeri Peptitler (incretin mimetikleri)

Bu ilaçlar incretin denilen doğal hormona benzer.

Vücuttaki B hücrelerinin çoğalmasını ve vücudun insülin kullanılabilirliğini artırırlar. Kişinin iştahını ve vücudun glukagon kullanımını azaltırlar. Ayrıca midenin boşalmasını da yavaşlatırlar. Bu eylemler diyabetli kişiler için önemli gelişmelerdir.

Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • albiglutide (Tanzeum)
  • dulaglutide (Trulicity)
  • exenatide (Byetta)
  • exenatide uzatılmış salınım (Bydureon)
  • liraglutide (Victoza)
  • semaglutide (Ozempic)

Meglitinidler

Bu ilaçlar vücudun insülini serbest bırakmasına yardımcı olur. Pankreastaki insülin üreten beta hücrelere yardımcı olurlar. Bu bağlamda çalışma prensipleri sülfonilüreler gibidir.  Ancak sülfonilürelerden daha hızlı etki ederler ve etki süreleri daha kısadır. 

Düşük kan şekerine yol açma riskine ve kilo alımına bu ilaç sınıfı da yol açabilir. 

Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • Nateglinide (Starlix)
  • repaglinide (Prandin)
  • repaglinid-metformin (Prandimet)

Sodyum Glikoz Taşıyıcısı (SGLT) 2 İnhibitörleri

Bu ilaçların çalışma prensibi glikozun böbreklere tutunmasını engellemektir. Bu sayede vücut fazla glikozdan idrar yoluyla glikozdan kurtulur.

Yan etkiler arasında maya enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları, genital bölgede enfeksiyon, fazla idrara çıkma ve düşük tansiyon sayılabilir.

Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • dapagliflozin (Farxiga)
  • dapagliflozin-metformin (Xigduo XR)
  • canagliflozin (Invokana)
  • canagliflozin-metformin (Invokamet)
  • empagliflozin (Jardiance)
  • empagliflozin-linagliptin (Glyxambi)
  • empagliflozin-metformin (Synjardy)
  • ertugliflozin (Steglatro)

Sulfonilüreler

Bugün hala kullanımda olan en eski diyabet ilaçları arasındadır. Sülfonilürelerin primer etkisi beta hücreden insülin salımının uyarılmasıdır. İnsülin salımını arttırılar. Dolayısıyla etkili olabilmeleri için fonksiyon yapabilen pankreasa gereksinim vardır. Alınımlarını takiben vena portada ve daha sonra periferik sistemde plazma insülin ve C-peptid seviyeleri hızla yükselir.

Glukoz ve aminoasitlerin insülini uyarma etkilerini düzenlerler. Tokluk durumunda glukozunu düşürürken, karaciğerden glukoz yapımını azaltır ve açlık glukoz düzeyini düşürür.

Sülfonilürelerle tedavi süresince beta hücre fonksiyonu düzelir ve insülin direnci azalır. Bu durum ise hipergliseminin düzelmesi ve pankreas üzerindeki glukotoksik etkinin ortadan kalkmasına bağlıdır. 

Genellikle yemekten 30 dakika önce alınmaları önerilir. Yemek öncesi alınım ilaca yeni başlayan hastalar için önemlidir. Erken alınan ilaç yeterince emilerek insülinin akut salınımını sağlar ve tokluk kan şekerinin fazla olmaması sağlanır. Uzun süreli kullanımda ise ilacın yemek öncesi veya yemek sonrası alınımı arasında çok önemli bir fark yoktur. 

Olası yan etkiler arasında düşük kan şekeri ve kilo alımı bulunur.

Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • glimepiride (Amaryl)
  • glimepirid-pioglitazon (Duetact)
  • glimepiride-rosiglitazone (Avandaryl)
  • gliklazid
  • glipizid (Glucotrol)
  • glipizid-metformin (Metaglip)
  • glyburide (DiaBeta, Glynase, Micronase)
  • gliburit-metformin (Glucovance)
  • klorpropamid (Diabinese)
  • tolazamid (Tolinaz)
  • tolbutamide (Orinase, Tol-Tab)

Tiazolidinedionlar

Çalışma prensibi karaciğerdeki glikozun salımını azaltmaya yöneliktir. Metformin gibi, bu ilaçlar da vücudun dokularını insüline karşı daha duyarlı hale getirir. Bu türdeki ilaçların kalp hastalığı riskini ve kilo almayı arttırdığı bilinmektedir. Bu risklerden dolayı, bu ilaçlar genellikle ilk tedavi seçeneği değildir.

Bu ilaçlarda bulunurlar:

  • rosiglitazone (Avandia)
  • rosiglitazon-glimepiride (Avandaryl)
  • rosiglitazon-metformin (Amaryl M)
  • pioglitazon (Actos)
  • pioglitazon-alogliptin (Oseni)
  • pioglitazon-glimepiride (Duetact)
  • pioglitazon-metformin (Actoplus Met, Actoplus Met XR)

Kaynakça

*https://www.webmd.com/drugs/2/condition-594/type+2+diabetes+mellitus

*http://ichastaliklaridergisi.org/managete/fu_folder/2001-ek1/html/2001-8-ek1-035-044.html

*https://www.diabetesdaily.com/learn-about-diabetes/overview-of-diabetes-drugs/meglitinides/

*https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-2-diabetes/diagnosis-treatment/drc-20351199

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir